Χαραλάμπους Ασπασία____ 16/3/2021

Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός ή αλλιώς το φαινόμενο bullying;

Πώς καταλαβαίνουμε πως μια πράξη ενός παιδιού προς ένα άλλο παιδί ή σε μια ομάδα παιδιών είναι εκφοβισμός;

Πρόκειται για μια συμπεριφορά:

• ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΗ/ΔΙΑΡΚΗ (Έχει επαναληφθεί πάνω από μία φορές)

• ΕΣΚΕΜΜΕΝΗ/ΣΚΟΠΙΜΗ (Αυτός/οί που το προκαλούν έχουν πρόθεση να στενοχωρήσουν ή να πληγώσουν με κάποιο τρόπο άλλα παιδιά).

• ΑΠΡΟΚΛΗΤΗ (Προκαλείται από το παιδί-δράστη και όχι από το παιδί-θύμα)

• Τα παιδιά- θύματα δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, γιατί είναι λιγότερα δυνατά από τα παιδιά δράστες.

Κάθε φορά που βλέπουμε τα παιδιά να καβγαδίζουν μεταξύ τους δεν σημαίνει πως έχουμε εκφοβισμό, εάν δεν συμβαίνουν τα παραπάνω πράγματα. Έτσι εκφοβισμός δεν είναι οι περιστασιακοί καβγάδες που συμβαίνουν σε παιδιά που έχουν πάνω κάτω την ίδια ηλικία και την ίδια ψυχική και σωματική δύναμη.

Ποιοι τύποι εκφοβισμού υπάρχουν;

• Λεκτικός εκφοβισμός (ο μαθητής -δράστης χρησιμοποιεί λέξεις με σκοπό να πληγώσει και να ταπεινώσει το παιδί-θύμα, Graig et al.2007)
• Διαδικτυακός εκφοβισμός (εκδηλώνεται με τη χρήση του διαδικτύου ή μέσω των κινητών. Ο παραλήπτης δέχεται απειλητικά ή μηνύματα με υβριστικό περιεχομένου μέσω email ή κινητού (Riebel et al. 2009).
• Σωματικός εκφοβισμός (ο μαθητής -δράστης χρησιμοποιεί σωματική βία όπως κλωτσιές, σπρωξιές, γροθιές, τράβηγμα μαλλιών ή καταστρέφει τα πράγματα του άλλου παιδιού).
• Σεξουαλικός εκφοβισμός (ανεπιθύμητα αγγίγματα, προσβλητικά μηνύμαατα με πονηρό περιεχόμενο, σεξουαλικά παρατσούκλια
• Κοινωνικός εκφοβισμός (το παιδί-θύμα στοχοποιείται, περιθωρειοποείται και απομονώνεται από την ομάδα).
• Ρατσιστικός εκφοβισμός (το παιδί-θύμα στοχοποιείται με βάση τη φυλή, την οικονομική κατάσταση, την εμφάνιση ή επειδή είναι καινούριος στο σχολείο)

Πώς οι γονείς μπορούν να δράσουν σε περίπτωση εκφοβισμού;

Πολλοί γονείς νιώθουν αμηχανία όταν πρόκειται να μιλήσουν με το παιδί τους για ένα θέμα εκφοβισμού. Σημαντική προϋπόθεση για αυτή τη συζήτηση είναι να υπάρχει μια καλή επικοινωνία του γονιού με το παιδί, βασισμένη στην εμπιστοσύνη όπου ο γονέας θα γνωρίζει ποιοι είναι οι φίλοι του παιδιού, με ποιους κάνει παρέα ή που βρίσκεται όταν είναι εκτός σπιτιού.

Εάν οι γονείς καταλάβουν πως κάτι δεν λειτουργεί με τον κατάλληλο τρόπο στη σχολική ζωή του παιδιού τους, είναι σημαντικό να δώσουν σημασία στο παιδί τους και να το συζητήσουν μαζί του. Σημάδια που μπορεί να αφυπνίσουν τους γονείς είναι όταν το παιδί δεν θέλει να τους μιλάει για το τι γίνεται στο σχολείο, όταν παρουσιάζει άγχος, δυσκολεύεται ή αρνείται να πάει στο σχολείο, παρουσιάζει πτώση στη μαθησιακή επίδοση,  εμφανίζει ευερεθιστότητα, παρουσιάζει σημάδια ή μελανιές στο σώμα, έχει δυσκολίες ύπνου ή και παλινδρόμηση σε θέματα τουαλέτας. Να σημειωθεί βέβαια πως το παιδί μπορεί να εμφανίζει τα παραπάνω συμπτώματα και να μη σχετίζονται με εκφοβισμό αλλά με κάποια άλλη δυσκολία που εμφανίζεται στην οικογένεια.

Πολλές φορές ακούγοντας κάτι που μας λέει το παιδί, μπορεί να έχουμε την τάση να το υποβαθμίσουμε λέγοντας του «πως σιγά δεν έγινε και κάτι», «πως δεν πειράζει, εσύ είσαι δυνατός». Τέτοιες λύσεις και συμβουλές δεν βοηθάνε τα παιδιά αλλά αντιθέτως οδηγούν το παιδί να νιώθει δυσάρεστα συναισθήματα και πως δεν το έχουν καταλάβει. Το να ενισχύσουμε το παιδί να κάνει το ίδιο ή να πάρει εκδίκηση είναι κάτι που θα πρέπει να αποφευχθεί καθώς θα χειροτερέψει την κατάσταση. Ο γονιός πρέπει να εστιάσει στη βοήθεια που είναι να δώσει στο παιδί του και όχι την τιμωρία των άλλων παιδιών. Ο ρόλος του είναι εκεί για να μπορέσει να ακούσει το πως νιώθει το παιδί του δείχνοντάς του εμπιστοσύνη, πιθανότατα όλα τα δύσκολα συναισθήματα που το παιδί μπορεί να νιώθει στην προκειμένη περίπτωση. Είναι σημαντικό να εξηγήσει στο παιδί πως δεν ευθύνεται το ίδιο για ότι συνέβη, σε καμιά περίπτωση να μην κατηγορεί τον εαυτό του και ότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να του φέρεται με αυτό τον τρόπο. Σε κάθε τέτοια περίπτωση είναι σημαντική η συνεργασία γονέων και δασκάλων. Ο δάσκαλος οφείλει να ξέρει τυχόν τέτοιες περιπτώσεις και να δράσει είτε κάνοντας συζητήσεις με τους μαθητές στην τάξη, δημιουργώντας κανόνες και αντίστοιχες συνέπειες, ώστε να προληφθούν παρόμοιες συμπεριφορές στο μέλλον. Εφόσον γίνει αυτό, καθησυχάστε το παιδί σας πως οι δάσκαλοι είναι ενήμεροι για την κατάσταση και ότι θα λάβουν τα απαραίτητα μέτρα. Βοηθήστε το παιδί σας να αναγνωρίσει 2 με 3 βασικά πρόσωπα στο σχολείο στα οποία μπορεί να στρέφεται για όταν χρειάζεται βοήθεια. Μια τακτική επικοινωνία μαζί τους μπορεί να βοηθήσει.

Εάν το παιδί συνεχίζει να παρουσιάζει δυσκολίες στον ύπνο, να παραπονιέται πως δεν θέλει να πάει στο σχολείο και συνεχίζει να αισθάνεται δυσφορία ή άλλα δυσάρεστα συναισθήματα, επισκεφτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

Εάν το παιδί σας είναι αυτό εκφοβίζει ένα άλλο παιδί, είναι σημαντικό να το προσεγγίσετε προσπαθώντας να ακούσετε τη δική του αλήθεια. Μη βιαστείτε να του καταλογίσετε ευθύνες ή να του επιβάλλετε τιμωρία. Προσπαθήστε πρώτα να μιλήσετε μαζί του, να σας πει πως ξεκίνησε, έχοντας ως στόχο να βοηθήσετε το παιδί να συνειδητοποιήσει τι συνέβη και τις συνέπειες που έχει στο άλλο παιδί. Ενημερώστε το παιδί σας για τυχόν επόμενες ενέργειές σας, όπως το ότι θα επικοινωνήσετε με το διευθυντή ή δάσκαλο του σχολείου. Μια συνεργασία με το διευθυντή ή το δάσκαλο του σχολείου και η συχνή ενημέρωσή σας για τη συμπεριφορά του παιδιού στο σχολείου θα βοηθούσε στην εφαρμογή κανόνων και συνεπειών όπως και πρόληψη τέτοιων συμπεριφορών στο μέλλον.

Βιβλιογραφία

Αρτέμη, Ε. (2014). Σχολικός εκφοβισμός. Μαθητές και εκπαιδευτικοί σε δράση. ResearchGate.

Olweus, D. (1993). Bullying at School – What we Know & What we Can Do. Malden, MA: Blackwell Press.

Φάκελο υλικού για γονείς. (2015). Έργο «Εκπόνηση επιμορφωτικού εκπαιδευτικού ενημερωτικού υλικού και προγράμματος σπουδών επιμόρφωσης» . Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δίκαιου

 www.anti-bullyingalliance.org.uk

www.stopbullying.gov/prevention

Χαραλάμπους Ασπασία

Αναπτυξιακή ψυχολόγος

Σύμβουλος Οικογενειακής Θεραπείας