Η οικογένεια παίζει πρωταρχικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού.  Η ανάπτυξη συναισθηματικών και κοινωνικών ικανοτήτων, βοηθάει ένα παιδί να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του και τους άλλους, να αναγνωρίζει και να συμφιλιώνεται με τα συναισθήματά του. Η κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού είναι πολύ σημαντική για τη μετέπειτα εξέλιξη της ζωής του, καθώς θέτει τα θεμέλια για τη ψυχική του υγεία και τις σχέσεις του με τους άλλους. Το άρθρο αυτό θα εστιάσει στο πως η σχέση του πατέρα και του παιδιού συμβάλλει στην κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.

Οι έρευνες όσον αφορά τους ρόλους των γονέων φαίνεται να έχουν επικεντρωθεί κυρίως στο ρόλο της μητέρας. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες δείχνουν πόσο σημαντική είναι η συμβολή του πατέρα στη ψυχική υγεία και ευημερία των παιδιών. Οι πατέρες, παραδοσιακά θεωρούνταν υπεύθυνοι για την αναζήτηση εισοδήματος για το σπίτι, ενώ οι μητέρες αυτές που είναι υπεύθυνες για τη φροντίδα των παιδιών και τη συντήρηση των νοικοκυριών. Βεβαίως, οι πατέρες με το πέρασμα του χρόνου φαίνεται να έχουν αναλάβει περισσότερες ευθύνες που αφορούν τη φροντίδα των παιδιών και οι μητέρες έχουν πλέον αναλάβει περαιτέρω ευθύνες εκτός σπιτιού, οι οποίες ποικίλουν ανάλογα με τον πολιτισμό και την εθνικότητα (Wilson & Prior, 2009)

Η συμμετοχή του πατέρα είναι πολύ σημαντική σε όλα τα αναπτυξιακά στάδια του παιδιού, ακόμη και από την προγεννητική περίοδο. Κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης, ο σύντροφος και μελλοντικός πατέρας είναι ο άνθρωπος που μπορεί να καταλάβει τις ανησυχίες της μελλοντικής μητέρας, συμβάλλοντας έτσι στην ευημερία της εγκύου και του εμβρύου (Κρητικού, 2009).

Η συμβολή του πατέρα είναι ιδιαίτερα σημαντική κατά τον πρώτο χρόνο. Σύμφωνα με μια έρευνα, μωρά 5 μηνών τα οποία είχαν αναπτύξει ασφαλή δεσμό με τον πατέρα τους προσαρμόζονταν πιο εύκολα όταν περιβάλλονταν από άγνωστους ανθρώπους σε σύγκριση με βρέφη στα οποία οι πατέρες τους δεν συμμετείχαν στην ανατροφή τους. Πρόσφατες έρευνες επίσης έδειξαν ότι όταν τα βρέφη έχουν λάβει ενεργή φροντίδα από τον πατέρα τους, τείνουν να παρουσιάζουν περισσότερη συναισθηματική ασφάλεια καθώς και σιγουριά να εξερευνήσουν το περιβάλλον τους (Craig, 2006).

Κατά τη νηπιακή ηλικία, η συμμετοχή του πατέρα γίνεται ακόμη περισσότερο πιο ενεργή. Ο πατέρας είναι μια φιγούρα δύναμης και εξουσίας για το παιδί, η οποία θα του προσφέρει ασφάλεια και προστασία, αλλά παράλληλα η σχέση του με το παιδί θα δώσει τα εφόδια για την κοινωνικοποίηση και αυτονομία του (Parke, 1987).

Η σχέση που διαμορφώνεται ανάμεσα στον πατέρα και το παιδί φαίνεται να είναι διαφορετική από εκείνη της μητέρας και να συμβάλλει σε διαφορετικές ικανότητες, συγκεκριμένα, στις κοινωνικές σχέσεις. Οι πατέρες φαίνεται να συνδέονται με τα παιδιά κυρίως μέσω του παιχνιδιού. Ο τρόπος που οι πατέρες παίζουν με το παιδί τους φαίνεται να είναι διαφορετικός και μάλιστα το παιχνίδι να είναι περισσότερο «σωματικό» σε σχέση με αυτό των μητέρων. Έτσι στην παιδική ηλικία, ένας πατέρας μπορεί να παίζει παιχνίδια με ανατροπές και χωρίς κανόνες με το παιδί του, όπως ανυψώσεις, γαργαλητά και πηδήματα. Οι μητέρες, από την άλλη πλευρά, φαίνεται να επιδίδονται σε συγκεκριμένα παιχνίδια, όπως πλάθω κουλουράκια, διάβασμα βιβλίου ή παραμυθιού, παζλ, κ.α. Πολλοί θεωρούν πως το θορυβώδες παιχνίδι του πατέρα με το παιδί συμβάλλει στη μάθηση των συναισθημάτων. Παραδείγματος χάρη, ένας πατέρας που σηκώνει το παιδί του ψηλά και το ίδιο αισθάνεται πως πετάει σαν αεροπλανάκι, εκείνη τη στιγμή το παιδί αισθάνεται συγκίνηση και μαθαίνει να διασκεδάζει μέσα σε ελεγχόμενο φόβο. Επίσης, οι ενδείξεις του πατέρα πως το παιχνίδι φτάνει στο τέλος του, συμβάλει στο να μάθει το παιδί να επιστρέφει σε φυσιολογική κατάσταση ηρεμίας μετά από διέγερση. Όλες αυτές οι δεξιότητες προετοιμάζουν το παιδί για την επαφή του με τους συνομηλίκους του. Μέσα από αυτό το παιχνίδι, προετοιμάζεται ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται στα άλλα παιδιά ούτε με πολλή νωθρότητα ή παρορμητικότητα καθώς και πως να ρυθμίζει τα συναισθήματά του.

Σημασία φαίνεται να έχει όχι μόνο ο χρόνος, αλλά ο τρόπος που ο πατέρας παίζει με το παιδί. Για παράδειγμα, μελέτες έχουν δείξει πως όταν οι πατέρες παρουσιάστηκαν να μην είναι κατευθυντικοί και εξουσιαστικοί στο παιχνίδι μαζί τους, τα παιδιά έτειναν να είναι περισσότερο δημοφιλή ανάμεσα στους συνομηλίκους. Φαίνεται πως οι βέλτιστες κοινωνικές δεξιότητες αναπτύσσονται περισσότερο όταν οι πατέρες επιτρέπουν στο ίδιο το παιδί να κατευθύνει την πορεία του παιχνιδιού, αναγνωρίζουν τα συναισθήματα του παιδιού, προσφέρουν καθοδήγηση και να επικροτούν τα κατορθώματα του. Αντίθετα, παιδιά των οποίων οι πατέρες φάνηκαν να είναι ψυχροί δίχως να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα των παιδιών, να επικρίνουν τα λάθη τους και να είναι παρεμβατικοί, παρουσίαζαν δυσκολίες στις σχολικές τους επιδόσεις και στις κοινωνικές τους σχέσεις (Gottman, 2011).

Πέρα από το βαθμό και τον τρόπο ανάμειξης του πατέρα με το παιδί, η σχέση πατέρα παιδιού επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες. Αυτή η σχέση είναι καλό να ιδωθεί στο σύστημα όλης της οικογένειας καθώς επηρεάζεται και από τις σχέσεις των υπόλοιπων μελών της. Η σχέση του πατέρα με το παιδί επηρεάζει όχι μόνο τα παιδιά αλλά και τη μητρική συμπεριφορά, όπως και οι μητέρες με τη σειρά τους επηρεάζουν την πατρική συμπεριφορά και αντίστοιχα τα παιδιά τους ίδιους τους γονείς. Όταν οι γονείς αποτελούν μια συνεργατική ομάδα όπου υποστηρίζουν ο ένας το ρόλο του άλλου, αυτή η συμμαχία συμβάλει στο να δημιουργηθούν θετικές σχέσεις ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά (McHale and Rasmussen, 1998).  Η αρμονία στη συντροφική σχέση και οι θετικές σχέσεις ανάμεσα στους γονείς αποδεικνύεται να είναι ένας παράγοντας ψυχικής ανθεκτικότητας για τα παιδιά (Fagan and Palkovitz, 2007).

Βιβλιογραφία:

Κρητικού, M., (2009). Ο ρόλος του πατέρα στην εγκυμοσύνη, http.//www.yeskid.gr. Πρόσβαση στις 29 Μαΐου 2013.

Fagan, J. and Palkovitz, R. (2007) Unmarried, nonresident fathers’ involvement with their infants: A risk and resilience perspective. Journal of Family Psychology, 21(3), p.479.

Gottman, J., (2011). Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών. Πεδίο

Lamb, M. and Lewis, C., (2004). The Development and Significance of Father–Child Relationships in Two-Parent Families.  https://www.researchgate.net/publication/232604349

McHale, J.P. and Rasmussen, J.L., (1998) Coparental and family group-level dynamics during infancy: Early family precursors of child and family functioning during preschool. Development and psychopathology, 10(01), pp.39-59.

Parke R., (1987). Ο πατέρας. Η συμβολή του στην διαμόρφωση του παιδιού, Αθήνα: Κουτσούμπος.

Wilson, K., and Prior, M., (2011).Father involvement and child well-being. Journal of Paediatrics and Child Health(2011) 405–407