Χαραλάμπους Ασπασία______ 1/12/2021

Όρια και υποσυστήματα

Κάθε οικογένεια αποτελείται από υποσυστήματα. Τα υποσυστήματα είναι μικρές μονάδες μέσα στην οικογένεια που έχουν κάποιο κοινό μεταξύ τους, όπως το ίδιο φύλο, την ίδια γενιά, τα ίδια ενδιαφέροντα, κοινή λειτουργεία. Παραδείγματος χάρη, έχουμε το υποσύστημα των γονέων, των συζύγων, των αδελφών, κλπ. Κάθε οικογενειακό υποσύστημα έχει συγκεκριμένες λειτουργίες και απαιτήσεις από τα μέλη του.

Ανάμεσα στα υποσυστήματα υπάρχουν όρια, που δηλώνουν ποιος και με ποιο τρόπο συμμετέχει σε αυτά. Σύμφωνα με τον Minuchin, τα όρια πρέπει να είναι σαφή προκειμένου τα υποσυστήματα να μπορούν να επιτελέσουν τις λειτουργίες που απαιτούνται προκειμένου να αναπτύξουν αυτονομία και αίσθημα του ανήκειν. Όταν τα όρια είναι συγκεχυμένα, τότε οι πληροφορίες διαχέονται εύκολα ανάμεσα στα υποσυστήματα και είναι εξαιρετικά διαπερατά. Σε αυτή την περίπτωση τα μέλη της οικογένειας έχουν πολύ στενή σχέση μεταξύ τους, φτάνουν σε σημείο συναισθηματικής υπερεμπλοκής και δεν βιώνουν αυτονομία και ανεξαρτησία. Από την άλλη πλευρά, όταν υπάρχουν πολύ άκαμπτα όρια, τα μέλη της οικογένειας είναι αποσυνδεδεμένα, δεν έχουν αίσθημα ανήκειν και δυσκολεύονται να αναζητήσουν βοήθεια όταν την χρειάζονται.

Τόσο τα άκαμπτα όσο και τα πολύ χαλαρά όρια, μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στις οικογένειες. Παραδείγματος χάρη, μια οικογένεια με συγκεχυμένα όρια μπορεί να αντιδράσει υπερβολικά, εάν το παιδί της δεν φάει επιδόρπιο. Συνεχίζοντας, μια οικογένεια με άκαμπτα όρια μπορεί να αντιδράσει με αδιαφορία, εάν για παράδειγμα το παιδί δείξει να μη θέλει να πάει σχολείο.

Ας γνωρίσουμε καλύτερα τα υποσυστήματα. Το υποσύστημα των συζύγων αφορά δυο άτομα που συνδέονται για να κάνουν οικογένεια. Οι δυο σύντροφοι καλούνται να επιτελέσουν κάποιες λειτουργίες που αφορούν τη συμπληρωματικότητα και την αμοιβαία προσαρμογή. Παραχωρούν ένα μέρος της διαφορετικότητας για να φτιάξουν μια αίσθηση ανήκειν. Το υποσύστημα των συζύγων πρέπει να έχει σαφή και ξεκάθαρα όρια, ώστε να προστατεύεται το ζευγάρι από τις παρεμβάσεις των παιδιών και των μελών της ευρύτερης οικογένειας. Ωστόσο, ένα πολύ άκαμπτο όριο γύρω από αυτό το υποσύστημα μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση το ζευγάρι. Από την άλλη, τα πολύ χαλαρά όρια, μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη λειτουργία των συζύγων από τα υποσυστήματα των παιδιών, πεθερικών, συγγενών, κλπ. Οι δυο σύντροφοι είναι σημαντικό να υποστηρίζουν ο ένας τον άλλο συναισθηματικά και να λειτουργούν ως καταφύγιο, ο ένας για τον άλλο.

Το υποσύστημα των γονέων αρχίζει με τη γέννηση του πρώτου παιδιού. Θεωρείται γενικά ότι είναι ιεραρχικά ανώτερο από τα άλλα (π.χ. το υποσύστημα των αδελφών) και έχει εκτελεστική λειτουργία, δηλαδή λαμβάνει τις σημαντικές αποφάσεις της οικογένειας. Το υποσύστημα αυτό πρέπει να έχει κύρος και εξουσία, ώστε να αποφασίζει για την ανατροφή των παιδιών.

Κάποιες φορές προβλήματα που αφορούν το υποσύστημα των γονέων, επηρεάζουν το παιδί.

Το υποσύστημα των αδελφών παρέχει την πρώτη εμπειρία του να είναι κανείς μέλος μιας ομάδας. Χρειάζεται επίσης ένα προστατευτικό όριο. Οι γονείς πρέπει να δίνουν χώρο στα παιδιά, ώστε μέσω των αλληλεπιδράσεων μεταξύ τους, να μάθουν να συνεργάζονται, να χάνουν, να κερδίζουν και να επιλύουν τις συγκρούσεις τους.

Σύμφωνα με τον Minuchin, κάποια χαρακτηριστικά λειτουργικών οικογενειών, είναι τα σαφή όρια και η κατάλληλη ιεραρχία. Αυτό συνεπάγεται την εδραίωση μιας «φυσιολογικής» οικογενειακής δομής, μέσα στην οποία το γονεϊκό υποσύστημα θα έχει την εκτελεστική εξουσία και κάθε μέλος θα πρέπει να έχει τον βαθμό ανεξαρτησίας που αρμόζει στην ηλικία του και να νιώθει παράλληλα μέρος της οικογένειας.

Βιβλιογραφία:

Minuchin, S. (2018). Οικογένειες και Οικογενειακή Θεραπεία. Εκδόσεις Πεδίο.