Το παιδί με νοητική υστέρηση παρουσιάζει νοητικό δυναμικό χαμηλότερο από το μέσο όρο των παιδιών της ίδιας χρονολογικής ηλικίας. Τα άτομα με νοητική υστέρηση έχουν δυσκολία να προσαρμοστούν στο κοινωνικό περιβάλλον και συνήθως χρειάζονται επίβλεψη και βοήθεια (Χρηστάκης, 2006).

Τα άτομα με ελαφριά και μέση νοητική υστέρηση μαθαίνουν με πιο αργό ρυθμό. Προσλαμβάνουν ευκολότερα συγκεκριμένες έννοιες και παρουσιάζουν δυσκολία στις αφηρημένες έννοιες, στην αντίληψη, στη μνήμη και δυσκολία στο να γενικεύσουν, να συνδυάσουν και να μεταφέρουν γνώσεις. Η εκπαίδευση αυτών των ατόμων επικεντρώνεται σε δεξιότητες καθημερινής ζωής, έτσι ώστε τα άτομα αυτά να γίνουν όσο το δυνατόν αυτόνομα και ανεξάρτητα.

Η νοητική υστέρηση έχει ταξινομηθεί στις εξής υποκατηγορίες: ελαφρά νοητική υστέρηση, μέτρια νοητική υστέρηση, σοβαρή νοητική υστέρηση και βαριά νοητική υστέρηση.

Ο δείκτης νοημοσύνης ατόμων με ελαφριά νοητική υστέρηση κυμαίνεται από 50-55 εώς και 70 μονάδες. Η διάγνωση γίνεται κυρίως κατά τη σχολική ηλικία. Η πιο συνήθης ομάδα είναι αυτή των ατόμων με ελαφριά νοητική υστέρηση όπου αποτελεί το 85% των περιπτώσεων. Οι μαθητές αυτοί κατανοούν τα περισσότερα μαθήματα του δημοτικού και  συνήθως μπορεί να αποκτήσουν γνώσεις μέχρι την Δ’ τάξη του Δημοτικού. Είναι σε θέση να ζήσουν αυτόνομοι. Μπορεί να χρειαστούν βοήθεια ή καθοδήγηση κάτω από συνθήκες πίεσης όπως στις απαιτήσεις γάμου και ανατροφής παιδιών.

Ο δείκτης νοημοσύνης ατόμων με μέτρια νοητική υστέρηση τα άτομα κυμαίνεται από 35-40 έως  50 μονάδες. Η διάγνωση γίνεται από τη βρεφική και προσχολική ηλικία. Τα άτομα αυτά παρουσιάζουν φτωχό λεξιλόγιο, προβλήματα άρθρωσης, προβλήματα στη γραμματικο-συντακτική δομή. Τα άτομα αυτά καταφέρνουν να αποκτήσουν τις στοιχειώδεις σχολικές δεξιότητες όπως ανάγνωση, γραφή μικρών προτάσεων , απλές αριθμητικές πράξεις και δυσκολεύονται να αφομοιώσουν γνώσεις πέρα από τη Β’ τάξη Δημοτικού.

Τα άτομα αυτά μπορούν να γίνουν έως κάποιο βαθμό κοινωνικά υπεύθυνα και αυτόνομα, δηλαδή να τρώνε, να ντύνονται μόνα τους, να συνεργάζονται και να σέβονται τους άλλους. Είναι σε θέση να διεκπεραιώσουν οργανωμένες δραστηριότητες, ωστόσο χρειάζονται σταθερή επίβλεψη και η αυτόνομη διαβίωση είναι συνήθως σπάνια.

Ο δείκτης νοημοσύνης ατόμων με σοβαρή νοητική υστέρηση κυμαίνεται από 20-25 με 35-40. Η κινητική τους ανάπτυξη είναι μειωμένη, ο λόγος τους φτωχός και παρουσιάζουν προβλήματα άρθρωσης. Τα άτομα αυτά μπορεί να διεκπεραιώσουν καθημερινές ρουτίνες υπό συνεχή επίβλεψη και καθοδήγηση. Υπάρχει ανάγκη εκπαίδευσης σε τομείς αυτοεξυπηρέτησης και επικοινωνίας. Παιδιά με βαριά νοητική υστέρηση έχουν μάθει πάνω από 100 λέξεις που τους βοήθησαν στην καθημερινή επικοινωνία τους

Τα άτομα με βαριά νοητική υστέρηση παρουσιάζουν δείκτη νοημοσύνης χαμηλότερο από 25. Στα άτομα αυτά η εκπαίδευση επικεντρώνεται στην αυτοεξυπηρέτηση και στις κοινωνικές δεξιότητες, έτσι ώστε να έχουν πιο ποιοτική διαβίωση.

Το Υπουργείο παρουσιάζει αναλυτικό πρόγραμμα Σπουδών για μαθητές με ελαφριά και μέτρια νοητική υστέρηση, το οποίο μπορείτε να  βρείτε εδώ: http://www.specialeducation.gr/files4users/files/pdf/metria-elafria-kathisterisi.pdf

Εδώ επίσης μπορείτε να βρείτε αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών για μαθητές με βαριά νοητική υστέρηση http://users.sch.gr/stefanski/amea/aps-varia-kathisterisi.pdf