Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές

Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές είναι μια σειρά από διαταραχές που έχουν νευρολογικά αίτια, ξεκινούν στην παιδική ηλικία και επηρεάζουν την κοινωνική αλληλεπίδραση, τη λεκτική και τη μη λεκτική έκφραση και τις στερεοτυπίες. Στις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές περιλαμβάνονται η Διαταραχή αυτιστικού φάσματος, η Διαταραχή Rett, η Αποδιοργανωτική διαταραχή της παιδικής ηλικίας και η διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή που δεν προσδιορίζεται διαφορετικά (DSM-IV).

Αυτισμός

Η λέξη αυτισμός προέρχεται από τη λέξη εαυτός, κατά την οποία το άτομο κλείνεται στον εαυτό του (Κάκουρος & Μανιαδάκη, 2006). Ο αυτισμός επίσημα από το 2013 ονομάζεται διαταραχή αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ). Ο όρος φάσμα χρησιμοποιείται καθώς διαφορετικές διαταραχές περιλαμβάνουν τα ίδια πυρηνικά στοιχεία, αλλά εκδηλώνονται με διαφορετικό τρόπο ή σοβαρότητα. Στη διαταραχή αυτιστικού φάσματος περιλαμβάνεται η Αυτιστική διαταραχή, η διαταραχή Asperger και η Διάχυτη Αναπτυξιακή διαταραχή μη προσδιοριζόμενη διαφορετικά. Οι τρεις αυτές διαφορετικές διαταραχές έχουν τα ίδια πυρηνικά χαρακτηριστικά του αυτισμού, αλλά διαφέρουν ως προς τη σοβαρότητα και την εκδήλωση των συμπτωμάτων.

Τα κριτήρια διαταραχής αυτιστικού φάσματος είναι (APA, 2013) :

1. Δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία. Δυσκολεύονται να συμμετέχουν σε αμοιβαίο διάλογο, να προσεγγίσουν κοινωνικά τους άλλους, να ξεκινήσουν ή να ανταποκριθούν στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και έχουν περιορισμένα ενδιαφέροντα. Ελλείματα παρουσιάζονται στη μη λεκτική επικοινωνία. Διαταράσσεται η βλεματική επαφή, η χρήση χειρονομιών, οι εκφράσεις προσώπου αλλά επίσης δυσκολεύονται στο να κατανοήσουν αυτά στους άλλους. Τέλος παρουσιάζουν δυσκολία στο να κατανοήσουν και να διατηρήσουν σχέσεις, μειωμένο φανταστικό παιχνίδι και κάποιες φορές δεν παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τους άλλους ανθρώπους.
2. Περιορισμένες επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, δραστηριότητες και ενδιαφέροντα. Παρουσιάζουν στερεοτυπίες και επαναλήψεις στα αντικείμενα που χρησιμοποιούν και στο λόγο τους.  Επιμένουν στην ομοιότητα, παρουσιάζουν εμμονή στη ρουτίνα ή τελετουργικά μοτίβα. Παρουσιάζουν περιορισμένα ενδιαφέροντα με τα οποία ασχολούνται με ένταση και σε μεγάλο βαθμό. Τέλος, κάποιες φορές παρουσιάζουν υπερευαισθησίες ή υποευαισθησίες σε αισθητηριακά ερεθίσματα.
3. Τα συμπτώματα πρέπει να εμφανίζονται από την πρώιμη αναπτυξιακή περίοδο. Σύμφωνα με το διαγνωστικό εγχειρίδιο (DSM-IV), τα συμπτώματα πρέπει να εμφανίζονται πριν την ηλικία των τριών ετών.
4. Τα συμπτώματα πρέπει να επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του ατόμου στο κοινωνικό, επαγγελματικό ή άλλο επίπεδο.
5. Να μην επεξηγούνται τα συμπτώματα καλύτερα από νοητική καθυστέρηση ή από γενικευμένη αναπτυξιακή διαταραχή.

Ποια είναι τα αίτια του αυτισμού;

Τα αίτια του αυτισμού δεν έχουν προσδιορισθεί με σαφήνεια. Σε γενετικό επίπεδο παρουσιάζεται να εμφανίζονται γενετικές ανωμαλίες.  Στα μονοζυγωτικά δίδυμα έχουν 60 με 90% πιθανότητα να κληρονομήσουν αυτισμό ενώ τα διζυγωτικά δίδυμα 6%. Επίσης τα αδέρφια παιδιών με αυτισμό έχουν πιθανότητα να εμφανίσουν αυτισμό 3 με 6%, σχεδόν 50 με 100 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό.

Σε νευροανατομικό επίπεδο φαίνεται τα άτομα με αυτισμό να έχουν περιορισμένη ή μηδενική δραστηριότητα της αμυγδαλής καθώς και άλλες βλάβες στο μεταιχμιακό σύστημα.

Διάφορες θεωρίες προσπαθούν να ερμηνεύσουν τη διαταραχή αυτιστικού φάσματος όπως η θεωρία της Επιτελικής Λειτουργικότητας, η θεωρία της Κεντρικής Συνοχής και η θεωρία του Νου.

Η επιτελική λειτουργικότητα αποτελείται από ένα σύνολο γνωστικών λειτουργιών όπως ο σχεδιασμός, η μνήμη εργασίας, η αναστολή, η ευελιξία, η επίλυση συγκρούσεων, η πρωτοβουλία καινοτόμων δράσεων. Τα άτομα με ΔΑΦ φαίνεται να δυσκολεύονται σε καινούριες συνθήκες, να παρουσιάζουν άκαμπτη συμπεριφορά και να δυσκολεύονται να ανταποκριθούν σε κοινωνικές περιστάσεις (Pellicano,2012).

Η θεωρία της Κεντρικής Συνοχής πρεσβεύβει ότι τα άτομα τείνουν να επεξεράζονται τις εισερχόμενες πληροφορίες ανάλογα με το πλαίσιο, δίνοντας τους ένα νόημα, παραβλέποντας λεπτομέρειες. Αντίθετα τα άτομα με ΔΑΦ τείνουν να εστιάζουν στις λεπτομέρειες παρά στο σύνολο και δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν το νόημα μιας κατάστασης (Frith, 1989).

Τέλος σύμφωνα με τη θεωρία του Νου, το άτομο έχει την ικανότητα να καταλάβει πως οι άλλοι έχουν πεποιθήσεις, σκέψεις, συναισθήματα διαφορετικά από τα δικά του. Τα άτομα με ΔΑΦ δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν και κατανοήσουν ότι οι άλλοι έχουν διαφορετικές σκέψεις. (Baron Cohen et al., 1985).

Βιβλιογραφία:

American Psychiatric Association. 2000. Diagnostic and statistical manual of mental   disorders: DSM–IV-TR. Washington, DC: American Psychiatric Association.

Frith, U. (1989). Autism: Explaining the enigma. Oxford, UK: Basil Blackwell.

Μπεζεβέγκης. Η. (2011). Εξελικτική Ψυχοπαθολογία. Μιααναπτυξιακή Προσέγγιση. Gutenberg.

Simon Baron-Cohen, Alan M.Leslie, Uta Frith. 1985. Does the autistic child have a theory of mind. Elsevier.

Χαραλάμπους Ασπασία

Αναπτυξιακή Ψυχολόγος – Συστημική Σύμβουλος